Między
schronami znajdują się betonowe postumenty i fundamenty świadczące o istnieniu
tu instalacji technicznych. Możliwe, że znajdowało się tu zaplecze pobliskiego
lotniska polowego zbudowanego przez Niemców koło miejscowości Ujazd. Na
terenach obu kompleksów znajdowały się drewniano- ziemne stanowiska artylerii
przeciwlotniczej i wieże strażnicze. Prawdopodobnie budowa ruszyła już jesienią
1940 r., jednak zasadnicze obiekty kwatery powstały w 1941 r. Późną wiosną
schrony zostały przygotowane na przyjęcie i obsługę pociągu sztabowego,
choć prace budowlane trwały jeszcze do lata. Należy pamiętać, że pociągi
miały korzystać z ich ochrony tylko w wypadku bezpośredniego zagrożenia
atakiem przeciwnika. Niemieccy oficerowie woleli wykonywać swoje sztabowe
obowiązki w przyjemniejszym otoczeniu niż betonowe ściany bunkra. Pociągi
stacjonowały często na leśnych bocznicach lub małych stacjach, skrzętnie
maskowane przed możliwością odkrycia przez zwiad lotniczy. Na wschodzie
zagrożenie takie było minimalne. Lotnictwo rosyjskie (a jedynie w jego zasięgu
znajdowały się wówczas te obiekty) było zdezorganizowane czystkami przeprowadzonymi
przez Stalina wśród kadry dowódczej w połowie lat trzydziestych. Jednostki
lotnicze wyposażone były w przestarzały sprzęt w złym stanie technicznym.
Nowe konstrukcje rosyjskich samolotów, które solidnie dały się we znaki
Niemcom w późniejszym okresie wojny, leżały jeszcze na deskach konstruktorów
bądź były tylko prototypami. Rozkaz ataku na Związek Radziecki 22 czerwca
1941 r., Hitler wydał z Berlina, a rozwojem operacji kierował już w dwa
dni później z nowej kwatery FHQ "Wolfschanze" .W tym kluczowym
dla rozwoju wojny momencie "Anlage Mitte" nie zostało wykorzystane,
a wkrótce stało się wręcz bezużyteczne z punktu widzenia założeń, dla których
je zbudowano. Błyskawiczna ofensywa na Rosję i szybki marsz na wschód niemieckich
oddziałów za wycofującą się Armią Czerwoną, już w pierwszych dniach wojny
zminimalizowały, i tak niewielką, możliwość niespodziewanego ataku lotnictwa
rosyjskiego na zaplecze frontu. Wystąpiła natomiast konieczność podążania
sztabów za oddalającą się linią działań wojennych. W miarę koncentracji
systemu dowodzenia hitlerowską armią na Mazurach, funkcja "Anlage Mitte"
zaczęła sprowadzać się do roli stanowiska drugorzędnego, zapasowego. Zachowała
się tylko jedna informacja o wjeździe pociągu specjalnego do Konewki. Jeden
z polskich kolejarzy pracujących w Tomaszowie opowiadał o przejeździe pociągu
specjalnego w 1942 roku. Nie udało nam się ustalić kto nim jechał. Wzdłuż
linii kolejowej z Tomaszowa do Konewki, co kilkadziesiąt metrów stali niemieccy
żołnierze, nie pozwalając nikomu zbliżyć się do toru. Nie ma też żadnych
innych wiarygodnych informacji na temat wykorzystania schronów w latach
1941-43. Sporadycznie wjeżdżające tam pociągi towarowe miały niemiecką obsługę,
a polscy kolejarze nie mieli do nich dostępu. Pod koniec 1941 r. w okolicach
Spały utworzono obozy szkoleniowe dla ochotniczych oddziałów pomocniczych,
rekrutowanych spośród mieszkańców terenów podbitych (głównie Ukraińców,
Kozaków, Ormian, Azerów, Gruzinów, Turkmenów i Rosjan). Oddziały bojowe
nosiły nazwę Freiwilligen-Verbände, a oddziały pomocnicze służące w Wehrmachcie,
policji i SS - Hilfswillige (Hiwis).
W 1943 roku sytuacja militarna Niemiec uległa zdecydowanemu pogorszeniu;
klęska pod Stalingradem, zatrzymanie frontu na Kaukazie bez osiągnięcia
roponośnych złóż w rejonie Morza Kaspijskiego, a z drugiej strony zapoczątkowanie
w sierpniu 1942 r. masowych nalotów lotnictwa angielskiego i amerykańskiego
na niemieckie ośrodki przemysłowe, znacznie osłabiło zdolności niemieckiej
gospodarki.
Produkcja drastycznie zmalała. Aby ograniczyć straty, Hitler, kierując się
sugestiami ministra przemysłu Rzeszy Alberta Speera, polecił przenieść ważne
dla wojennej gospodarki fabryki poza zasięg alianckiego lotnictwa, w głąb
Rzeszy i na tereny okupowane, do kopalni, specjalnie wykutych górskich sztolni
bądź gorączkowo budowanych w tym celu podziemnych fabryk. |
