| Wykorzystywano
również obiekty mogące, po adaptacji dla potrzeb przemysłu, zapewnić liniom
produkcyjnym ochronę przed nalotami. Takimi obiektami były właśnie ogromne
schrony w Jeleniu i Konewce. Według niemieckiego katalogu dyslokacji obiektów
przemysłowych z 6 lipca 1944 r. (tzw. plan Geilenberga) pod numerem 2006
oznaczony kryptonimem "Goldamsel" figuruje Deutsche Reichbahn
Tunnel Tomaczew, a pod numerem 2009 pod kryptonimem "Hühn" DRT
T. Tomaczow-Konewka . W dokumencie z dnia 4 sierpnia 1944 r., dotyczącym
przeniesienia produkcji do tuneli kolejowych, w pozycji 28 napisano: Kryptonim
i miejsce: Führerzugtunnel Tomaschew, nordostlich Litzmanstadt-Goldamsel,
powierzchnia użytkowa 2800 m2., firma: Bruim Gmbh. Warschau, produkcja:
urządzenia przeładunkowe, uwagi: rozlokowana 23 czerwca 1944. W 1943 r.
do schronów zaczynają coraz częściej wjeżdżać pociągi towarowe. W składach
liczących ok. 35-38 wagonów często były cysterny. Wśród okolicznych mieszkańców
pojawiają się wówczas fantastyczne często opowieści o produkcji zlokalizowanej
w bunkrach. Mówią o produkcji wielolufowych dział bezodrzutowych, amunicji,
elementów rakiet V-1 i V-2, broni chemicznej, benzyny syntetycznej. Jednak
pierwsze, wiarygodne, powtarzające się zeznania świadków dotyczą dopiero
1944 r. W kompleksach w Jeleniu i Konewce utworzono oddziały tomaszowskiej
filii zakładów Daimler-Benz. Mieściły się tam zakłady demontażu i odzyskiwania
części z uszkodzonych silników lotniczych oraz ich magazyny. Prawdopodobnie
na miejscu również je remontowano i uruchamiano. Świadczy o tym zeznanie
jednej z przymusowych pracownic, która wielokrotnie słyszała warkot silników
pracujących na wysokich obrotach, dochodzący ze stanowisk znajdujących się
w pobliżu schronów , mogły to być hamownie służące do ich diagnostyki i
próbnego rozruchu. Według jednego ze świadków w Jeleniu montowano również
silniki lotnicze BMW. Silniki i ich podzespoły przywożono pociągami. Przed
wjazdem na teren, Polacy prowadzący pociągi zmieniani byli przez niemiecką
obsługę. Przy rozładunku zatrudniano jeńców rosyjskich. Wykonywali oni również
najcięższe prace; myli i czyścili przywożone mechanizmy, następnie rozkręcali
je na części i transportowali do magazynu. W magazynie, do którego Rosjanie
nie mieli już wstępu, przymusowo zatrudniano Polaków z Tomaszowa i okolic.
Układali oni wyczyszczone i posegregowane części w regałach umieszczonych
na rampach. Pracami kierowali Niemcy, a obiektów strzegli liczni wartownicy
. Wykorzystanie schronów do celów przemysłowych nie trwało długo, bo już
w październiku 1944 r. całe wyposażenie zakładu zdemontowano i wywieziono
jednym transportem z jeńcami i częścią pracowników w nieznanym kierunku.
W drugiej połowie 1944 r. dowództwo sił lądowych (OKH), w obliczu zbliżającego
się frontu i spodziewanej ofensywy wojsk radzieckich, wydało dyrektywę dotyczącą
budowy na terenie Polski systemu obronnego. System, na który składały się
wielokilometrowe odcinki umocnień ziemnych (uzupełnionych na bardziej zagrożonych
kierunkach żelbetowymi obiektami fortyfikacji polowej), tworzyło pięć linii
obrony opartych o rzeki: Wisłę, Pilicę i Wartę. W rejonie "Anlage Mitte"
znalazły się trzy grupy schronów bojowych oraz biernych rozmieszczonych
w okolicach mostów na Pilicy w Tomaszowie, Inowłodzu i Sulejowie . W przeważającej
części były to stanowiska typu Ringstand, a ciekawostką były schrony wyposażone
w wieże zdemontowane z uszkodzonych czołgów PzKpfw II z działem 37 mm. Umocnienia
te nie odegrały istotnej roli w powstrzymaniu rosyjskiej ofensywy w styczniu
1945 r. Niemcy byli bezradni wobec ogromnej siły i tempa natarcia Rosjan,
a ich odwrót zamienił się w paniczną ucieczkę. Próbujące przedostać się
po lodzie przez zamarzniętą Pilicę oddziały niemieckie straciły w niej wiele
pojazdów, które zatonęły pod łamiącym się lodem. Do dziś z rzeki wydobywane
są wraki niemieckich wozów pancernych. |
